امام زمان(عج) در قرآن
«قُلْ لِّلَّذِینَ کَفَرُواْ سَتُغْلَبُونَ وَتُحْشَرُونَ إِلَی جَهَنَّمَ وَبِئْسَ الْمِهَادُ»(۱)
شأن نزول آیه موعود در قرآن
در برخی از تفاسیر در شأن نزول آیه چنین آمده است: بعد از پیروزی مسلمانان بر مشرکان در جنگ بدر، پیامبرصلی الله علیه وآله وارد مدینه شد و یهود مدینه را در بازار قینقاع گرد آورد و خطاب به آنان چنین فرمود: از خداوند بترسید و از شکست بت پرستان پند بگیرید و پیش از آنکه همانند قریش بت پرست با شما رفتار شود به اسلام بگروید. شما به خوبی می دانید که من پیامبر مرسل هستم و این را در کتاب خویش خوانده اید.
یهود در جواب گفتند: ای محمد، از پیروزی بر مشرکان مغرور نشو، آنان مردمانی بودند که از فنون جنگ آگاهی نداشتند. به خدا سوگند، اگر ما با تو بجنگیم آن وقت خواهی فهمید که ما مردمانی جنگجوییم. در این هنگام آیه «قُل لِّلَّذِینَ کَفَرُواْ…» نازل گردید و از شکست یهود در آینده خبر داد.(۲)
برای مطالعه بیشتر روی عبارت زیر کلیک نمایید
مهدی موعود در قرآن
به نکات زیر توجه کنید:
۱- مراد از «الَّذِینَ کَفَرُوا» تمام کافران است؛ خواه کافرانی که در زمان پیامبرصلی الله علیه وآله بوده اند، مانند یهود مدینه و بت پرستان مکه، و یا کافرانی که در زمانهای آینده خواهند آمد.
۲- واژه «قُل» (بگو) موجب نمی شود که مخاطب آیه منحصر به کافران زمان پیامبرصلی الله علیه وآله باشد. زیرا مقصود از «قُل» اعلام حکم و دستور خداوند است. مانند:
۳- واژه «سَتُغْلَبُونَ» (شما کافران شکست خواهید خورد)؛ بنابه گفته بسیاری از مفسران و نیز شواهد بسیاری از دیگر آیه های مشابه، مراد شکست در دنیاست و برخی آن را به جنگ بدر تطبیق داده اند؛ لیکن بیان خواهیم کرد آن روزی است که حضرت مهدی فرزند امام عسکری، از آل محمدصلی الله علیه وآله ظهور خواهد نمود.
۴- اینکه به همه کافران در تمام زمانها نسبت شکست داده است – در صورتی که شکست در زمان ظهور حضرت مهدی است – بدان علت است که کافران به موجب اشتراک در هدف به منزله گروه واحد به حساب می آیند و شکست آنان در هر زمانی به منزله شکست آنان در تمام زمانهاست. چنانکه مسلمانان نیز به منزله گروه واحد هستند و پیروزی آنها در یک زمان، به منزله پیروزی تمام آنان در همه اعصار است.
۵- در مجمع البیان آورده است: مفاد آیه «هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَی وَدِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ» با آیه: «قُلْ لِّلَّذِینَ کَفَرُواْ سَتُغْلَبُونَ…» یکسان است و در هر دو پیروزی اسلام و شکست کفر وعده داده شده است.
۶- در مجمع البیان در تفسیر آیه: »لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ« آورده است: امام باقرعلیه السلام فرمود: پیروزی اسلام بر تمام ادیان هنگامی است که حضرت مهدی از خاندان حضرت محمّد صلی الله علیه وآله ظهور کند. در آن هنگام همگان به رسالت آن حضرت اعتراف خواهند کرد.
۷- این آیه همانند آیات مشابه آن، دلیل بر ظهور حضرت مهدی است. زیرا شکست همه کافران تنها در زمان آن حضرت محقق خواهد شد.
برای مطالعه بیشتر روی عبارت زیر کلیک نمایید
سیمای مهدی موعود در قرآن
موعود در قرآن کریم
نتیجه گیری ایه موعود در قرآن
آیه ویژه زمان پیامبرصلی الله علیه وآله نیست، بلکه دربرگیرنده همه زمانهاست. گرچه نمونه هایی از پیروزی در زمان پیامبرصلی الله علیه وآله محقق شده، لیکن پیروزی کامل و فراگیر بر همه کافران، در زمان آینده است که حضرت مهدی ظهور می نماید. به نظر ما این آیه مانند بسیاری از آیات دیگر است که پیروزی اسلام را در آینده وعده می دهد؛ چنانکه حرف س در «سَتُغْلَبُونَ» نیز بر این مطلب دلالت دارد. اصل وعده پیروزی از آیه استفاده می شود، اما اینکه تا کنون محقق شده است یا نه، در آیه بیانی ندارد. با توجه به سایر آیات، که در آینده مورد بحث واقع میشود، مفاد این آیه نیز روشن تر خواهد شد.
منبع: مجمع البیان
ایه سوره توبه با موضوع امام زمان(عج)
ایه سوره فتح با موضوع امام زمان(عج)
«هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَی وَدِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَلَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ» [توبه/۳۳]
«هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَی وَدِینِ ا لْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَکَفَی بِاللَّهِ شَهِیدًا» [فتح/۲۸]
نکته ها:
۱- خداوند پیامبر خویش را با هدایت و دین حق فرستاده است.
۲- دین اسلام را بر تمام ادیان پیروز خواهد کرد.
۳- این پیروزی انجام خواهد گرفت؛ گرچه خوشایند بت پرستان نباشد.
۴- در اینکه این پیروزی در چه زمانی رخ خواهد داد، بر پایه روایات شیعه و اهل سنت زمان ظهور حضرت مهدی خواهد بود و در زمان آن حضرت است که اسلام در تمام کوی و برزن حاکم، و بر همه ادیان پیروز می گردد.
روایت امام صادق(ع) درباره آیه امام زمان(عج)
امام صادق علیه السلام درباره این فرموده خدای عز و جل: «هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَی وَدِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَلَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ» چنین فرمود: سوگند به خدا هنوز تأویل آن نازل نشده است و تأویل آن تا ظهور قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف نازل نمی شود. هر گاه قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف خارج شود، هیچ کس از کافران به خدای بزرگ و مشرکان به امام نمی ماند، مگر این که از خروج او متنفر گردد تا جایی که اگر کافر یا مشرکی درون سنگی باشد، آن سنگ می گوید: ای مؤمن! در درونم کافری است. پس مرا بشکن و او را بکش.
روایت علی بن ابراهیم درباره آیه امام زمان(عج)
علی بن ابراهیم میگوید: این آیه در باره قائم آل محمد عجل الله تعالی فرجه الشریف نازل شد و این همان است که در ضمن آن چه تأویل آن بعد از تنزیل آن می آید، ذکر کردیم.(۱)
علی بن ابراهیم قمی گفت: منظور از آن، امامی است که خداوند او را بر همه ادیان چیره می سازد و او زمین را پس از آن که مملو از جور و ظلم بود، سرشار از عدل و داد می نماید. این آیه از جمله آیاتی است که تأویل آن پس از نازل شدن آن است و ما این موضوع را پیشتر ذکر کردیم.
روایت محمد بن فضیل درباره آیه امام زمان(عج)
محمد بن فضیل گفت: از ابوالحسن علیه السلام در باره آیه «هُو الذِی أَرْسَل رَسُولهُ بِالهُدَی ودِینِ الحَقِّ»سئوال کردم.آن حضرت فرمود: او همان کسی است که پیامبرش را به تبلیغ ولایت وصی وجانشین خود دستور داده است و ولایت همان دین حق است.از آن حضرت در باره عبارت «لیُظْهِرَهُ عَلی الدِّینِ کُلهِ» سئوال کردم. آن حضرت فرمود: منظور از آن غالب ساختن آن بر همه ادیان در هنگام قیام قائم علیه السلام است.خداوند می فرماید: «واللهُ مُتِمُّ نُورِهِ ولو کَرِهَ المشرکون» [خدا گر چه مشرکان را ناخوش افتد، نور خود را کامل خواهد گردانید] که منظور از نور همان ولایت قائم علیه السلام و منظور از مشرکان، کسانی است که دیگران را در ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام شریک قرار می دهند.(۲)
(۱)کمال الدین و تمام النعمه، ص ۶۰۷، ح ۱۶، باب ۵۸
(۲)تفسیر قمی، ج ۲، ص ۲۹۲-کافی، ج ۱، ص ۳۵۸
ایه سوره نور با موضوع امام زمان(عج)
“وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ ءَامَنُواْ مِنکُمْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْأَرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ وَ لَُیمَکِّنَنَّ لَهُمْ دِینَهُمُ الَّذِی ارْتَضَی لَهُمْ وَ لَیُبَدِّلَنَّهُم مِّن بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا یَعْبُدُونَنِی لَا یُشْرِکُونَ بِی شَیْئاً وَ مَن کَفَرَ بَعْدَ ذَا لِکَ فَأوْلَئِکَ هُمُ الْفَاسِقُونَ”(نور/۵۵)
نکته ها:
آیه وعده داده است که گروهی از مسلمانان مؤمن و صالح را در زمین جانشین مردمان گذشته خواهد کرد؛ چنانکه شیوه خداوند اینگونه بوده که گروهی را جایگزین گروه دیگر کرده است.
موعود دارای چند ویژگی است
۱- آن گروه موعود دارای چند ویژگی است:
الف- قدرت خواهند یافت تا دین اسلام را در سراسر کره زمین مستقر نموده و صدای اسلام را به همه جا برسانند.
ب- امنیت و آرامش کامل برقرار خواهند کرد و بیم و ناامنی را از میان خواهند برد.
ج- عبادت خالصانه و توحید را در خود و جامعه بر پای خواهند کرد.
۲- اکثر روایات شیعه و اجماع مفسران شیعه بر آن است که مقصود زمان حضرت مهدی است و این وعده در آن زمان محقق خواهد شد.
۳- میتوان گفت دو مصداق برای آن است: زمان ظهور، رجعت.
۴- در اینکه مقصود از آیه چه کسانی است چند قول است:
الف) اصحاب پیامبر؛
ب) امت حضرت محمّدصلی الله علیه وآله؛
ج) حضرت مهدی و یاران آن حضرت و شیعیان زمان ظهور؛
د) مراد رجعت است.
از اینکه ویژگی های یاد شده تا کنون در هیچ زمانی محقق نشده است معلوم می شود که آیه درباره آینده است.
کدام قول را انتخاب کنیم؟
در آیه، چهار ویژگی برای این گروه موعود بیان شده است:
الف) جانشینی در تمام روی زمین.
ب) تثبیت دین اسلام در سراسر جهان.
ج) برقراری آرامش و امنیت و نابودی بیم و هراس در همه کره زمین.
د) عبادت خالصانه خداوند بدون اختلاط به شرک در تمام نقاط زمین.
این چهار ویژگی به هریک از احتمال های یاد شده تطبیق کند مقصود همان است.
اگر مراد از «الَّذِینَ ءَامَنُواْ مِنْکُمْ…» امت پیامبرصلی الله علیه وآله باشد این ویژگیها در کدام زمان پدید آمده است؟ به یقین در هیچ زمانی تا کنون رخ نداده است. در زمان پیامبر، اسلام تنها در بخشی از جزیرهالعرب حاکم شد، نه در تمام جهان. علاوه بر آن، امنیت برقرار نبود، بلکه اسلام در داخل از سوی منافقان، و از بیرون از سوی روم و ایران مورد تهدید جدی بود.
این چهار ویژگی هم بر ظهور امام مهدی منطبق است و هم بر رجعت؛ هر دو در روایات آمده است. البته روایات ظهور بیشتر و روشن تر است، پس مصداق کاملتر، زمان ظهور حضرت مهدی است؛ همانطور که در المیزان و در مجمع البیان بیان شد.
امام صادق علیه السلام در مورد آیه شریفه: «وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنکُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُم فِی الْأَرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ وَلَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دِینَهُمُ الَّذِی ارْتَضَی لَهُمْ وَلَیُبَدِّلَنَّهُم مِّن بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا یَعْبُدُونَنِی لَا یُشْرِکُونَ بِی شَیْئًا» فرموده است،
این آیه در باره حضرت قائم عجّل الله تعالی فرجه الشریف و یارانش نازل شده است.
تفسیر نور الثقلین، ج ۳، ص۶۱۶
کافی، ج ۱، ص ۱۵۰، ح۳
ایه سوره انبیاء با موضوع امام زمان(عج)
«وَلَقَدْ کَتَبْنَا فِی الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُهَا عِبَادِی الصَّالِحُونَ»(انبیاء/۱۰۵)
نکته ها:
خداوند در تمام کتب آسمانی و زبور مقرر و حتمی کرده است که روزی بندگان صالح خداوند وارث کره زمین خواهند شد.
این وعده تا کنون محقق نشده است و در آینده محقق خواهد شد.
در آینده میتواند دو مصداق داشته باشد:
ظهور امام زمان ، رجعت.
در روایات شیعه هر دو یاد شده است.
تفسیر قمی با استناد به روایتی آورده است: این آیه ویژه زمان رجعت است.در آن زمان است که اهل بیت مالک زمین خواهند شد و به دنیا بازخواهند گشت و دشمنان خویش را خواهند کشت.(۱)
مجمع البیان: برخی گفته‌اند مراد از ارض بهشت است.اما مطابق روایتی که شیعه و سنی آن را نقل کرده‌اند گفته شده مراد همین زمین است که توسط حضرت مهدی تسخیر خواهد شد.پیامبر فرمود حتی اگر یک روز از دنیا باقی مانده باشد خداوند تعالی آن را چنان طولانی خواهد کرد که مردی از خاندان من برخاسته و زمین را چنانکه از فساد و ستم آکنده است، از عدل و داد پرکند.(۲)
جمع بندی:
ظاهر کلمه ارض نشان میدهد که مقصود کره زمین است، نه زمین بهشت. به کار بردن کلمه ارض بدون قرینه اقتضا می کند که آن را به کره زمین ترجمه کنیم. مفاد آیه این است که روزی صالحان وارث زمین خواهند بود و مصداق این تا کنون مشاهده نشده است و ممکن است دو مصداق داشته باشد:
زمان ظهور حضرت مهدی و رجعت.
المیزان: علامه در المیزان از قول تفسیر قمی می گوید: مراد حضرت قائم و یاران اویند.(۳)
روایت امام باقر(ع) درباره آیه امام زمان(عج)
امام باقر علیه السلام فرمود:
منظور از عبارت «أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُهَا عِبَادِیَ الصَّالِحُونَ» یاران مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در آخر الزمان می باشد.(۴)
(۱)تفسیر قمی، ج ۲، ص ۲۹۸
(۲)طبرسی، تفسیر مجمع البیان، ج ۲، ص ۲۹۸
(۳)محمدحسین طباطبایی (علامه)، پیشین، ج ۱، ص ۳۳۵
(۴)تأویل الآیاتف ج ۱، ص ۳۳۲، ح ۲۲
ایه سوره مجادله با موضوع امام زمان(عج)
«إِنَّ الَّذِینَ یُحَآدُّونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ أوْلَئِکَ فِی الْأَذَلِّینَ کَتَبَ اللَّهُ لَأَغْلِبَنَّ أَنَاْ وَرُسُلِی إِنَّ اللَّهَ قَوِی عَزِیزٌ»(مجادله/۲۰،۲۱)
در حقیقت، کسانى که با خدا و پیامبر او به دشمنى برمی خیزند، آنان در [زمره] زبونان خواهند بود.خدا مقرّر کرده است که:
«حتماً من و فرستادگانم چیره خواهیم گردید.» آرى، خدا نیرومند شکست ناپذیر است.
نکته ها:
۱- کسانی که با خدا و پیامبران دشمنی کرده اند، در زمره ذلیل ترین افرادند.
۲- خداوند به یقین همه پیامبران را پیروز خواهد کرد.
۳- برخی گفته اند مقصود از این پیروزی، قوی بودن استدلال و منطق است.زیرا آنان دارای استدلال های محکم بوده اند.
۴- گرچه انبیا چنین بوده اند، مراد آیه این نیست. زیرا انبیا در همه زمانها دارای چنین ویژگی ای بوده اند؛ در صورتی که آیه پیروزی در آینده را وعده می دهد.
۵- برخی گفته اند مراد آیه نابودی امتهایی است که از پیروی از پیامبران سرباز زدند؛ مانند غرق شدن قوم نوح و…
۶- این نیز نادرست است.زیرا این ویژگی برخی از پیامبران بوده است، نه همه آنها؛ در صورتی که مفاد آیه پیروزی همه انبیا است.
۷- ظاهر آیه پیروزی ظاهری و دنیوی و برپایی اهداف خدا و رسولان است.
۸- این نوع پیروزی در گذشته تاریخ رخ نداده است.پس وعده در باره آینده است.
۹- می توان گفت آیه از آن دسته آیاتی است که ظهور حضرت مهدی را وعده می دهد. زیرا در زمان آن حضرت است که اهداف همه پیامبران مشاهده شده، بانگ توحید و بندگی (هدف خدا و پیامبر) در تمام دنیا طنین انداز می شود.
۱۱- البته علاوه بر ظهور، رجعت هم ممکن است مصداق دیگر آیه باشد.
نکات تفسیری:
این پرسش مطرح است که در جهان کنونی انبیا پیروز نشدند یا دستکم همه آنها پیروز نشده اند.برخی از آنان مانند یحیی و زکریا کشته شده اند و مفاد آیه اضافه رسل به یای متکلم «رُسُلِی» وعده پیروزی نسبت به تمام انبیا است.
مفسران در جواب این پرسش پاسخهایی داده اند:
مراد پیروزی در منطق و استدلال است؛ یعنی همه پیامبران را از نظر دلیل و حجت پیروز کردیم، نه از نظر ظاهری.
این جواب به صورت احتمال در التبیان(۱) و مجمع البیان(۲)بیان شده است.
علامه طباطبایی در المیزان می‌نویسد: مراد پیروزی انبیا در سه جنبه است:
الف) فطرت.چون انبیا دارنده استدلالهای قوی بوده اند، هر فطرت سالمی با شنیدن سخن مستدل گرایش به آن پیدا می کند؛ گرچه در هنگام عمل نپذیرد.
ب) خداوند با نابودی امتهای سرپیچی کننده از پیامبران، پیروزی خود و پیامبران را در طول تاریخ نشان داده است.(۳)
به نظر می‌رسد مراد از آیه «لَأَغْلِبَنَّ» وعده پیروزی برای همه پیامبران در آینده است.اگر مقصود پیروزی در منطق و استدلال باشد پیامبران در تمام زمانها دارای استدلال قوی و فطرت پسند بوده اند؛ چه در زمان گذشته و چه آینده.علاوه بر آن فقط قوی بودن استدلال و مطابق با فطرت بودن، دلیل بر پیروزی نیست. زیرا دشمنان مانع از رسیدن این منطق به گوش دیگران می شدند.
اما این که مقصود از آن، نابودی برخی از امتهای متخلّف باشد، این نیز صحیح نیست.چون این رخداد، ویژه برخی از پیامبران بوده در حالیکه مفاد آیه «رُسُلِی» وعده پیروزی برای همه آنان است.انگیزه ایمان نیز گرچه موجب تقویت است، چنین نبوده است که این انگیزه در همه موارد موجب پیروزی شود.موارد شکست نیز مانند جنگ احد، در میان بوده است.
به نظر ما مفاد آیه، وعده پیروزی برای همه پیامبران است و پیروزی آنان عبارت است از تحقق اهداف کامل آنان، که این مشاهده نخواهد شد مگر با ظهور حضرت مهدی یا زمان رجعت.این آیه خود از آیاتی است که بر ظهور حضرت مهدی دلالت می کند؛ مانند آیات دیگری که گذشت.
(۱)شیخ طوسی، التبیان، ج ۹،ص ۵۵۶
(۲)طبرسی، تفسیر مجمع البیان، ج ۹، ص ۴۲۱
(۳)محمدحسین طباطبایی (علامه)، پیشین، ج ۱۹، ص ۱۹۵
ایه سوره صافات با موضوع امام زمان(عج)
«وَ لَقَدْ سَبَقَتْ کَلِمَتُنَا لِعِبَادِنَا الْمُرْسَلِینَ إِنَّهُمْ لَهُمُ الْمَنصُورُونَ وَ إِنَّ جُندَنَا لَهُمُ الْغَالِبُونَ”. (صافات ۱۷۱-۱۷۳)
و قطعاً فرمان ما درباره بندگان فرستاده ما از پیش [چنین] رفته است: که آنان [بر دشمنان خودشان] حتماً پیروز خواهند شد و سپاه ما هرآینه غالب آیندگانند.
نکته ها:
۱- خداوند وعده داده است که پیامبران خود را پیروز گرداند و آنان را یاری رساند.
۲- در اینکه مراد از نصرت آنان چیست – در صورتی که برخی از آنان نه تنها یاری نشده بلکه کشته شده اند – اقوالی گفته شده است.
۳- برخی گفته اند منطق و استدلال آنان را قوی قرار داده ایم تا بر استدلال سست مخالفان چیره شوند.
۴- گرچه انبیا از استدلال و منطق قوی برخوردار بوده اند، ظهور آیه، پیروزی در عالم واقعیت است، نه عالم استدلال.
۵- برخی گفته اند مراد انتقام کشیدن از مخالفان آنان است؛ با نابود کردن آنان بوسیله امدادهای آسمانی، مانند غرق کردن و….
۶- این نوع یاری رسانی، ویژه بعضی از انبیا بوده است، نه همه آنها، و ومفاد آیه وعده پیروزی به همه آنان است.
۷- به نظر می رسد پیروزی انبیا عبارت است از تحقق یافتن اهداف توحیدی آنان، و این در گذشته پدید نیامده است. پس به طور قطع در آینده است.
۸- می توان گفت این آیه وعده به ظهور حضرت مهدی است که در زمان آن حضرت بانگ توحید در جهان طنین انداز میشود.
۹- رجعت نیز ممکن است مصداق دیگری از این آیه باشد.
بررسی نظرات :
از جمع بندی نظرات مفسران استفاده می شود که بعضی وعده خداوند به پیروزی را، پیروزی در استدلال و منطق و یا نابودی امتهای متخلّف و یا پیروزی بعضی از انبیا در زمانی خاص معنی کرده اند.
هیچ کدام از این اقوال درست نیست و جواب آن در تفسیر آیه ۲۱ مجادله گذشت.زیرا مفاد آیه پیروزی یقیناً برای همه پیامبران است و ظهور پیروزی، غلبه در برپایی اهداف آنان است و این امر فقط در سایه قوّت استدلال به دست نمیآید.
در آیه از وعده پیروزی همه پیامبران یاد شده است و این فقط با نابودی چند امت در زمان چند پیامبر تحقق نمی یابد.
این آیه وعده برای پیروزی همه انبیا – مانند آیه ۲۱ مجادله – است و این پیروزی در تاریخ گذشته رخ نداده است.پس به ناچار باید در آینده رخ دهد و این با ظهور حضرت مهدی منطبق است، که هدف تمام انبیا در آن زمان محقق شده، ندای توحید در دور افتاده ترین نقاط جهان طنین انداز خواهد بود.
ایه سوره بقره با موضوع امام زمان(عج)
ألم – ذلک الکِتابُ لا رَیبَ فیهِ هُدَیً لِلمُتَّقینَ – ألذّینَ یُؤمِنونَ بِالغَیبِ و یُقیمونَ الصّلوهَ وَ مِمّا رَزَقنا هُم یُنفِقونَ. (ایه ۲-۳)
الم – این کتاب که هیچ تردیدی در آن نیست , روشنگر راه پرهیزکاران است – آنانکه به غیب ایمان آورند و نماز را برپای دارند و از آنچه به ایشان داده ایم انفاق می کنند.
راوی میگوید : از امام صادق علیه السلام درباره آیات فوق پرسیدم , فرمودند：
ألمُتَّقونَ شیعَهُ عَلِیٍ و الغَیبُ فَهُوَ الحُجَّهُ(الغائِبُ) و شاهِدُ ذلکَ قَولُهُ تَعالی : “وَ یَقولونَ لَولا اُنزِلَ عَلیهِ آیهٌ مِن رَبِّهِ فَقُل إنَّما الغَیبُ لِلّهِ فَانتَظِروا إنّی مَعَکُم مِنَ المُنتَظِرینَ”(سوره یونس/۲۰)
متقیان شیعیان علی علیه السلام هستند و غیب همان حجتِ (غایب) است ؛ و شاهد آن ، فرموده ی خدای تعالی است：”و کافران گویند چرا آیتی از پروردگارش بر او نازل نمی شود پس بگو همانا غیب مخصوص خداست , پس منتظر باشید که ما نیز از منتظران هستیم .
کمال الدین ، ٣۴٠/٢
ایه سوره إسراء با موضوع امام زمان(عج)
و مَن قُتِلَ مَظلوماً فَقَد جَعَلنا لِوَلِیِّهِ سُلطاناً فلایُسرِف فِی القَتلِ إنَّهُ کانَ مَنصوراً. (ایه ۳۳)
و هر آنکه مظلوم کشته شود پس البته که ما برای ولی او تسلط دادیم [بر قاتل] پس مباد در کشتن اسراف کند که او منصور است.
راوی می گوید : امام باقرالعلوم علیه السلام فرمودند：
ألمُسَمّی المَقتولُ الحُسَینِ و وَلِیُّهُ القائِمُ ، و الإسرافُ فی القَتلِ أن یُقتَلَ غَیرَ قاتِلِهِ “إنَّهُ کانَ مَنصوراً” فَإنَّهُ لایَذهَبُ مِنَ الدُّنیا حَتّی یَنتَصِرَ رَجُلٌ مِن آلِ الرَّسولِ اللّهِ یَملَا الأرضَ قِسطاً وَ عَدلاً کَما مُلِئت جوراً وَ ظُلماً.
آنکه مقتول نامیده شده حسین (علیه السلام) است و ولّی او قائم (عجل الله فرجه) است و اسراف در قتل آن است که غیر قاتلش را بکشد ، “که او منصور است” ؛
و همانا دنیا به پایان نرسد تا اینکه مردی از آل رسول الله (صلی الله علیه و آله) یاری بگیرد که زمین را از قسط و عدل آکنده سازد همچنانکه از جور و ظلم پر شده است.
تفسیر عیاشی ۲۹۰/۲
ایه سوره نحل با موضوع امام زمان(عج)
و أقسَموا بِاللّهِ جَهدَ أیمانِهِم لایَبعَثُ اللّهُ مَن یَموتُ بَلی وَعداً عَلَیهِ حَقّاً ولکِنَّ أکثَرَ النّاسِ لایَعلَمونَ. (ایه ۳۸)
و آنان با تأکید به خداوند سوگند یاد کنند که خداوند هرگز کسی که بمیرد را زنده نخواهد کرد بلی البته وعده الهی حق است ولیکن بیشتر مردمان نمی دانند.
رواست امام صادق(ع) درباره ایه امام زمان(عج)
راوی می گوید : از امام صادق علیه السلام درباره معنای این آیهء شریفه پرسیدم , به من فرمودند :
تو خود در این باره چه میگویی؟
عرضه داشتم : مشرکین می پندارند و سوگند می خورند برای رسول خدا ، که خداوند هرگز مردگان را زنده نخواهد کرد .
امام علیه السلام فرمودند：
وای بر کسی که چنین سخنی گوید ، آیا مشرکان به “اللّه” قسم می خورند یا به لات و عزّی !؟
گفتم : فدایت شوم , پس برایم بیان فرما !
آنگاه فرمودند：
لو قَد قامَ قائِمُنا بَعَثَ اللّهُ إلَیهِ قَوماً مِن شیعَتِنا قِباعُ سُیوفِهِم عَلی عَواتِقِهِم فَیَبلُغُ ذلکَ قوماً مِن شیعَتِنا لَم یَموتوا فَیَقولونَ بُعِثَ فُلانٌ وَ فُلانٌ مِن قُبورِهِم مَعَ القائِمِ ، فَیَبلُغُ ذلکَ قَوماً مِن عَدُوِّنا فَیَقولونَ یا مَعشَرَ الشّیعَهِ ما أکذَبتُم !؟ هذه دَولَتُکُم و أنتُم تَقولونَ فیها الکِذبَ ، لا وَاللّهِ ما عاشَ هؤلاءِ و لایَعیشونَ إلی یَومِ القِیامَهِ ؛ قالَ : فَحَکَی اللّهُ قؤلَهُم فقالَ : “وَ أقسَموا بِاللّهِ جَهدَ أیمانِهِم لایَبعَثُ اللّهُ مَن یَموتُ”.
هنگامی که قائم ما (عجل الله فرجه) به پاخیزد , خداوند گروهی از شیعیان ما را برای او برانگیزد و زنده کند که گیره های شمشیرهایشان بر روی شانه هایشان است ، چون این خبر به قومی از شیعیان ما که نمرده باشند برسد ، به یکدیگر گویند : فلان و فلان از قبرهایشان برانگیخته شدند و آنها با قائم (علیه السلام) هستند ؛
این سخن به گوش گروهی از دشمنان ما برسد , آنها گویند : ای گروه شیعیان چقدر دروغگو هستید !؟ این دولت و حکومت شماست و شما دروغ میگویید ! نه “والله” اینها که شما می گویید زنده نشده و زنده نخواهند شد تا روز قیامت . پس خداوند گفتار آنها را حکایت کرده و میفرماید :
“و آنانکه با تأکید به خداوند سوگند یاد کنند که خداوند هرگز کسی که بمیرد را زنده نخواهد کرد”.
روضه کافی ص۵۰
تفسیر عیاشی ۲۵۹/۲
ایه سوره قَصص با موضوع امام زمان(عج)
وَنُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّهً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِینَ(ایه ۵)
و ما بر آن هستیم که بر مستضعفان روى زمین نعمت دهیم و آنان را پیشوایان سازیم و وارثان گردانیم.
وَنُمَکِّنَ لَهُمْ فِی الْأَرْضِ وَنُرِیَ فِرْعَوْنَ وَهَامَانَ وَجُنُودَهُمَا مِنْهُمْ مَا کَانُوا یَحْذَرُونَ (ایه ۶)
و آنها را در آن سرزمین مکانت بخشیم و به فرعون و هامان و لشکریانشان چیزى را که از آن مى‌ترسیدند نشان دهیم.》
در کتاب “المَحجّه” ،سیدهاشم بحرانی،ذیل آیه مذکور چنین می نویسد:
از امام باقر و حضرت صادق علیه السلام نقل شده است:
فرعون و هامان در این آیه دو نفر از جباران قریش اند(اولی و دومی) که خداوند آنان را در هنگام قیام “قائم آل محمد” در آخر الزمان زنده می کند و امام زمان از آنان انتقام می گیرد.
این حدیث و روایات دیگر بیان می کند که مقصود از “ائمه” و “وارثین” در آیه ی کریمه،امام زمان قائم آل محمد ارواحناه فداه و یاران اویند که بر گسترده ی زمین حکومت می کنند و پرچم توحید و یکتا پرستی را در سراسر اقطار آن به اهتزاز می آورند.
یاد محبوب،ج۲،سیدحسین حسینی
ایه سوره عصر با موضوع امام زمان(عج)
والعَصرِ * إنَّ الإنسانَ لَفی خُسرٍ * إلّا الّذینَ آمَنوا وَ عَمِلوا الصّالِحاتِ وَ تَواصَوا بِالحَقِّ وَ تَواصَوْا بِالصَّبرِ.(ایه ۱-۲-۳)
سوگند به عصر * که همانا انسان در زیانکاری و خسران است * مگر آنانکه ایمان آورده اند و کارهای نیک انجام داده و یکدیگر را به حق سفارش نموده و به صبر و پایداری توصیه کرده اند.
راوی میگوید : از امام جعفر صادق علیه السلام دربارهء این آیات پرسیدم ، فرمودند：
“العَصرُ” ، عَصرُ خُروجِ القائِمِ ؛ “إنَّ الإنسانَ لَفی خُسرٍ” ، یَعنی أعدائِنا ؛ “إلّا الّذینَ آمَنوا” ، بِآیاتِنا ؛ “وَ عمِلوا الصّالِحاتٍ” یَعنی بِمواساهِ الإخوانِ ؛ “وَ تَواصَوا بِالحَقِّ” ، یَعنی بِالإمامَهِ ؛ “وَ تَواصَوا بِالصَّبرِ” ، یَعنی فِی الفَترَهِ.
عصر خروج حضرت قائم (عجل الله فرجه) است ؛ و “همانا انسان در زیانکاری و خسران است” , یعنی دشمنان من در زیانند ؛
“مگر آنانکه ایمان آورده اند” , یعنی آنانکه به آیات ما ایمان آورده اند و ؛
“کارهای نیک انجام دادند” ، یعنی با مواسات برادران دینی ؛
و “یکدیگر را به حق سفارش نمودند” , یعنی به امامت ؛ “یکدیگر را به صبر و پایداری توصیه کردند” , یعنی به صبر در دوران غیبت که عقاید در آن سست می شود.
کمال الدین،۶۵۶/٢
ایه سوره شمس با موضوع امام زمان(عج)
و الشَّمسِ وَ ضُحاها * وَ القَمَرِ إذا تَلاها * وَ النَّهارِ إذا جَلّاها * وَ اللَّیلِ إذا یَغشاها.(ایه ۱-۲-۳-۴)
سوگند به خورشید و هنگام اوج درخشندگیش * و سوگند به ماه که در پی آن تابان است * و سوگند به روز که تاریکی را می زداید و جهان را روشن می کند * و قسم به شب هنگامی که عالم را پردهء سیاهی برکشد.
راوی می گوید：از امام جعفر صادق علیه السلام دربارهء معنای آیهء شریفهء “والشَّمسِ وَ ضُحاها” پرسیدم , فرمودند：
الشَّمسُ رَسولُ اللّهِ اَوضَحَ لِلنّاسِ دینَهُم ، قلتُ : “وَ القَمَرِ إذا تَلاها” ، قالَ : ذاکَ أمیرُالمؤمِنینَ تَلا رَسولَ اللّهِ ؛ قلتُ : “وَ النَّهارِ إذا جلّاها” ، قالَ : ذاکَ الإمامُ مِن ذُرّیهِ فاطِمَهَ نَسلِ رَسولِ اللّهِ ، فَیُجلی ظَلامَ الجَورِ وَ الظُّلمِ ، فَحَکی اللّهُ سُبحانَهُ عَنهُ فقالَ “النَّهارِ إذا جَلّاها” یعنی بِهِ القاىِمَ ؛ قلتُ : “وَ اللّیلِ إذا یَغشاها” ، قالَ : ذلکَ أئمَّهُ الجَورِ الّذینَ استَبَدّوا بِالاُمورِ دونَ آلِ الرَّسولِ وَ جَلَسوا مَجلِساً کانَ آلُ الرَّسولِ أولی بِهِ مِنهُم ، فَغَشَوا دینَ اللّهِ بِالجَورِ وَ الظُّلمِ فَحَکی اللّهُ سُبحانَهُ فِعلَهُم فقالَ : “وَ اللّیلِ إذا یَغشاها” .
خورشید رسول خدا میباشد که برای مردم دینشان را واضح و روشن ساخت ؛
عرض کردم：”و سوگند به ماه که در پی آن تابان است” ، فرمودند：او امیرالمومنین است که در پی رسولخدا است ؛
گفتم：”و سوگند به روز که تاریکی را می زداید و جهان را روشن می سازد ” ، فرمود：آن امام از ذریهء فاطمه از نسل رسول الله است که تاریکی جور و ظلم را می زداید ؛
پس خداوند سبحان از او حکایت آورده که فرموده：”و سوگند به روز که تاریکی را می زداید و جهان را روشن می سازد” ، منظور از آن حضرت قائم می باشد ؛
و پرسیدم：”و سوگند به شب هنگامیکه عالم را در پردهء سیاهی برکشد” ، فرمود : آن امامان جور و ظلم هستند که به استبداد خود جدای از خاندان رسول , زمام امور را به دست گرفتند و به مسندی تکیه زدند که آل رسول از آنها نسبت به آنان شایسته تر بودند ، پس دین خدای را با ظلم و ستم پوشاندند , که خدای سبحان کار آنان را حکایت کرد و فرمود：و سوگند به شب هنگامی که عالم را در پردهء سیاهی برکشد.
تأویل الآیات الظاهره ص۸۰۵
ایه سوره فجر با موضوع امام زمان(عج)
والفَجرِ * وَ لَیالٍ عَشرٍ * وَالشَّفعِ وَ الوَترِ * وَالَّیلِ إذا یَسرِ.(ایه ۱-۲-۳-۴)
سوگند به فجر [سپیده دم که جهان روی روشنایی می بیند] * و شبهای دهگانه * و سوگند به حق جفت و به حق فرد * قسم به شب آنگاه که به روز روشن مبدل شود.
راوی می گوید：امام جعفر صادق علیه السلام فرمودند：
قولُهُ عَزّوجلّ : “وَالفَجرِ” ، ألفَجرُ هُوَ القائِمُ ؛ “لَیالٍ عَشرٍ” ، ألأئِمَّهُ مِنَ الحَسَنِ إلی الحَسنِ ؛ “وَالشَّفعِ” ، أمیرُالمؤمِنینَ وَ فاطِمَهُ ؛ “وَالوِترِ” ، هُوَ اللّهُ وَحدَهُ لاشَریکَ لَهُ ؛ “وَالَّیلِ إذا یَسرٍ” ، هِیَ دَولَهُ حَبتَرٍ فَهی تَسری إلی دَولَهِ القائِمِ.
فرمودهء خدای عزوجل：”والفجر” , فجر همان حضرت قائم (علیه السلام) است ؛ “و لیال عشر” , امامان (علیهم السلام) از حسن [مجتبی] تا حسن [عسکری] هستند ؛ “والشفع” , امیرالمؤمنین و فاطمه (علیهما السلام) میباشند ؛ “والوتر” , همان خداوند یکتاست که هیچ شریک ندارد ؛ “والیل اذا یسر” , منظور دولت حبتر (روباه) است که سرایت میکند تا دولت حضرت قائم (عجل الله فرجه) و منتهی میگردد.
حبتر کنایه از اولین غاصب خلافت اهل بیت علیهم السلام است.
تأویل الآیات الظاهره ص٧٩٢
هیچ نظری وجود ندارد